بررسی مهجورشدگی واژگان عربی در مطبوعات زبان فارسی در سدۀ اخیر

مهجورشدگی یکی از مباحث مربوط به بسامد واژگان است. بحث پیرامون بسامد یک واژه یعنی بحث پیرامون یک طیف، طیفی که یک سوی آن بسامد صفر و سوی دیگر آن بسامد بی­نهایت است. مقالۀ حاضر به بررسی مهجورشدگیِ واژگان قرضیِ زبان عربی در مطبوعات زبان فارسی می­پردازد. برای این منظور روزنـامۀ اطلاعاتِ سال­های 1310 و 1311 هجری­شمسی انتخاب شده و برخی از واژگان زبان عربی که به زبان فارسی راه یافته و کاربرد وسیعی در مطبوعات آن زمان داشته، گلچین شده­است. نحوۀ گردآوری این واژه­ها بدین صورت بوده است که طی چنـد ماه، غـالب صفحات روزنامۀ اطلاعات سال­های مذکور بررسی شده و واژگان مهجور همراه با جملات آنها استخراج شدند. پس از گردآوری وازگان مهجور و حصول اطمینان از مهجور بودن آنها، این واژگان بـه همراه معادل­های فارسی­شان دسته­بندی شدند. علّت اصلیِ مهجور شدن این واژه­ها، معادل­سازی یا واژه­گزینی و گرایش به جایگزینیِ واژه­های بیگانه با واژه­های فارسی (پارسی­گرایی) است. نگرش منفی به عربی و عربی­مآبی و در مقابل نگرش مثبت به فارسی و پاکسازی زبان فارسی از دلایل مهمّ واژه­گزینی فارسی است که در این امر فرهنگستانِ زبان و ادب فارسی نقش بسزایی داشته­است. علاوه بر این ثقیل بودن واژه­های عـربی و سره­گرایی و وطن­پـرستی نیـز بـاعث واژه­گزینی شده­است. علاوه بر واژه­گزینی، دلایل دیگری برای مهجورشدگی واژگان عربی وجود دارند که عبارتند از: تحوّلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، تابوها و حُسن تعبیر. در این مقاله، تنها به واژه­گزینی که علّت اصلیِ مهجورشدگی است می­پردازیم.